Neden Bir DNA Test Kiti Kullanmalısınız?
İnsanlar olarak birçoğumuz, geçmişimiz ile bağlantı kurmayı ve kökenimizi daha iyi anlamayı isteriz. Bunu yapmanın en iyi yollarından biri de aile geçmişinizi somut bir şekilde keşfetmektir. DNA test kiti satın almak, kendini keşfetmeye yönelik bir adımdır. Neyse ki, bu alandaki bilim son birkaç yıldır gelişmeye devam ediyor ve artık piyasada uygun fiyatlı bir dizi seçenek de mevcut. DNA testinden alacağınız bir rapor size, kim olduğunuz ve kökeniniz hakkında daha net bir tablo sunmanın yanı sıra, tek başına elde etmenizin imkansız olacağı kaynaklar aracılığıyla da daha fazla bilgi sağlar.
Soy DNA Testleri Ne Kadar Doğru?
Evde yapılan genetik testlerin ardındaki bilim göreceli olarak yeni olmakla birlikte, bu sektörde hizmet veren sağlayıcılar kısa sürede oldukça fazla yol kat ettiler. Bu şirketlerin genetik çeşitliliğimizi tanımlama konusunda doğruluk yüzdeleri %90 civarındadır. Sonuçların doğruluğu aşağıdakiler dahil çeşitli faktörlerden etkilenir:
- Sağlanan DNA örneğinin kalitesi
- DNA’nızın üzerinde gerçekleştirilen testin türü
- Hizmet sağlayıcının kapsadığı biyocoğrafik bölge sayısı
- Hizmet sağlayıcının referans veri tabanının boyutu
Laboratuvarda yapılan işlemler açısından ise hata payı çok düşüktür. Satıcılar DNA’nızın üzerindeki milyonlarca konumu değerlendirirken, sonuçlarınıza yansıyabilecek şekilde 1.000 veya daha fazla hata yapabilirler. (Bu yaklaşım, 23andMe, Helix ve Orig3n gibi genetik sağlık taramaları sunan şirketler için de geçerlidir.) Bu, örneğin sonuçlarınızda hiç kuşkulanmadığınız bir etnik grubun parçası olduğunuzu görmenizi, hatta aynı ikizlerin farklı sonuçlar almasını açıklayabilir. Dikkate alınması gereken diğer bir faktör de dünyanın belirli bölgelerinde belirli genetik çeşitliliklerin az olmasıdır. Birleşik Krallık bunun iyi bir örneğidir. Herhangi biri, soyunun tamamen İngiliz olduğuna inanabilir. Ancak İngiltere, genetik açıdan İrlanda’ya çok benzer. Bu nedenle, olası bir test hatası iki yer arasındaki benzerliklerin bir sonucu olabilir. Ayrıca herkesin DNA’nın yarısını anneden, yarısını da babadan aldığını da unutmamalısınız. Bu da, birinin belirli aile üyelerinden DNA alamama ihtimalinin her zaman olduğu anlamına gelir. Bu yüzden, uzaktaki Yahudi akrabanızla ilgili hikayeler duyarak büyümüş olsanız bile, son raporunuzda o atalarınız görünmeyebilir. Ancak bu, DNA testi sonuçlarının doğru olmadığı anlamına gelmez. DNA bu şekilde çalışır.
DNA Testleri Nasıl Gelişmeye Devam Ediyor?
DNA testi teknolojisi kısa sürede atlayışlar ve ilerlemeler yaşadı. Bilim sürekli gelişiyor, her zaman yeni araştırmalar yapılıyor. Ayrıca metodolojiler ve teknolojiler sürekli olarak gelişiyor. Bu sayede şirketler, belirli konularda tahmin yürütme konusunda sürekli olarak daha iyi bir hale geliyorlar:
- Etnik kökeninizin yüzdeleri
- Akrabalarınızın yaşadığı yerler
- Biyocoğrafik grupların ortak ataları
23andMe, AncestryDNA ve FamilyTreeDNA gibi diğer şirketler, atalarınızın nesiller boyunca göçlerini tespit etme konusunda giderek daha iyi hale geliyorlar. Daha da önemlisi, test tedarikçileri her yeni DNA setini mevcut kullanıcı veri kümelerinde sahip oldukları, bilinen referans gruplarıyla sürekli olarak karşılaştırıyorlar. Bunlar sürekli olarak değişerek büyüyorlar. Bu da üç yıl önce yapılan bir testin, kişisel bilgilerini ekleyen daha fazla birey olduğu için muhtemelen bugün farklı sonuçlar vereceği anlamına geliyor. Abonelikler bu nedenle yararlı olmaktadır. Birçok şirket kişisel olarak sizinle ilgili olabilecek veriler güncellendikçe size bildirimler sunar. Örneğin, AncestryDNA, yeni bilgiler geldikçe raporunuzu otomatik olarak günceller.
Üç Tür DNA Testi
En yaygın üç kalıtım testi otozomik, mtDNA ve Y-DNA’dır. Her biri farklı genetik bilgiler sağlar. Her şirketin üç testin tümünü sunmadığını unutmayın.
Otozomik DNA
Bu, sektörde en yaygın olarak test edilen DNA türüdür. Otozomlar, ebeveynlerinizin her ikisinden de miras aldığınız kromozomlardır. Bunları test etmek, ondan fazla nesle kadar soyunuzu ve atalarınızı keşfetmeniz için ideal yöntemdir. Otozomik DNA analizi genellikle son derece doğrudur.
mtDNA
Mitokondrial DNA (mtDNA), sadece annenizden aldığınız DNA türüdür. Mikroskop altına alındığında sonuçlar, annenizin aile tarafından alınan genetik bilgileri gösterir (anne tarafından soy). Her şirket bu testi sunmaz.
Y-DNA
Bu, babanızın aile tarafını göstermek için analiz edilen DNA’dır. Bu tip DNA testi sadece babadan oğula aktarılan Y kromozomu ile yapılır. Bu yüzden satın alırken dikkatli olmalısınız. Kadınsanız yanlışlıkla Y-DNA testi sipariş etmek istemezsiniz.
Kalıtsal DNA Testi Ne Tür Bilgiler Sağlar?
Aile geçmişinize ayrıntılı bir bakış. Living DNA gibi birçok DNA test şirketi, atalarınızın geçmiş boyunca göçlerini değerlendirebilir. Hatta bazıları yüzyılları kapsayan kullanıcı dostu, etkileşimli haritalarla bu göçleri izlemenizi sağlarlar. Kimlerin nereye, hangi bölgeden ve ne zaman geldiğini görebilirsiniz. Buna ek olarak DNA testi şirketleri çoğu zaman şunlar gibi milyarlarca kayda erişebilirler:
- Doğum kayıtları
- Evlilik belgeleri
- Fotoğraflar
- Ölüm ilanları
- Pasaportlar
Bu bilgilere erişim sayesinde, yüzyıllar boyunca geçmişe uzanan ve paylaşılabilir bir aile ağacı oluşturabilirsiniz. Dahası, bazı şirketler bu süreçte size aktif olarak yardımcı olurlar. Örneğin AncestryDNA, potansiyel bir genetik ilişki keşfettiğinde sizi bilgilendirir. Sahip olduğunuzu bile bilmediğiniz akrabalarınızla ilgili bilgiler. Doğrudan tüketiciye yapılan DNA testinden elde edilen sonuçlar, yaşayan olası akrabalarla bağlantı kurmanızı sağlar. Bunlar genellikle hiç tanımadığınız kişilerdir. Bu, özellikle evlat edinilen kişiler için tatmin edici olabilir. Tercih ettiğiniz şirkete bağlı olarak yüzlerce DNA eşleşmesiyle bağlantı kurabilirsiniz. Test sağlayıcılarının genellikle referans veritabanlarında milyonlarca müşterisi vardır. AncestryDNA 20 milyon kişilik bir çevrimiçi topluluğu olduğunu iddia etmektedir. Bunlar, şirketten kendi DNA testlerini alan ve iletişim bilgilerini veren müşterilerdir. Topluluk ne kadar büyük olursa, olası akrabaları bulma, onlarla etkileşim kurma ve aile ağacınızı büyütme olasılığınız da o kadar artar.
Etnik kökenlerinizin daha net bir resmi.
DNA test sonuçları, yakın geçmişinizden antik atalarınıza kadar genetik geçmişinize canlı bir bakış sunarlar. Bunu, kişisel DNA’nıza yakından bakarak ve sizi, siz yapan moleküler bileşenleri görmenizi sağlayarak yaparlar. Kalıtsal DNA testi, insan genomundaki milyonlarca farklı veri noktasını analiz edebilir. İnsanların DNA’larının yaklaşık %99’u ortak olduğu için bu işlem sırasında önemli olan, her birimizi eşsiz kılan belirli genetik işaretleyicilere yakından bakabilmektir. Bu fark oluşturan işaretleyicilerin analizi, atalarınızın kim olduğuna dair çok doğru bir gösterge sağlayabilir. İşaretleyicileriniz belirli bir grubunkilere benziyorsa, muhtemelen o gruptan geliyorsunuzdur.
DNA Test Sonuçlarını Nasıl Okursunuz?
Laboratuvar DNA testi sonuçlarının anlaşılması genellikle kolaydır. Şirketler her şeyi mümkün olduğunca kullanıcı dostu yapmaya çalışsa da bu durum her şirkette farklı sonuçlar gösterebilir. Bu kadar çok veriyi anlamak zor olabilir, bu yüzden acele etmeyin. Aklınızda bulundurmanız gereken bazı temel noktalar şunlardır:
- Etnik köken yüzdeleri yalnızca tahminidir
- Bazı yüzdeler hatalardan kaynaklanır
- Yakın ilişkiler, olası DNA eşleşmelerini gösterir
- Sağlık ve sıhhat sonuçları kesin değildir
DNA Testleri Neden Ülkeleri Değil Bölgeleri Gösteriyor?
Ülkeler ve “bölgeler” aynı şey değildir. Ülkeler, genetik yapınızla gerçek ve bilimsel bir ilişkisi olmayan, siyasi amaçlı, insan yapımı oluşumlardır. Öte yandan biyocoğrafik bölgeler, genetik atalarınızın nesiller boyunca bulundukları konumlarla ilgilidir. DNA’nızın bazı “işaretleyicileri” vardır. Bu işaretleyiciler, zaman içerisinde aynı genel konum veya “bölge” içinde yaşayan belirli etnik grupların sonucudurlar. Aynı bölgede bulunarak karışan gruplar genetik benzerliklere sahip olurlar. Bu bölgeler genellikle çakışırlar ve ülkelerin aksine doğal olarak meydana gelirler.
Referans Veritabanı Nedir?
Referans veritabanı, yaşayan akrabaları bulmayı mümkün kılar. Bir satıcının DNA testini alan ve bilgilerini kullanıma sunan herkesin verilerinden oluşan bir havuzdur. Elbette her şirket biraz farklıdır. Ancak genel olarak bu, müşteri adları, genetik veriler ve iletişim bilgilerinden oluşan bir derlemedir. Örneğin, AncestryDNA en büyük veritabanına sahiptir. Müşteriler test kitinden sonuçlar almadan önce veya aldıktan sonra gizlilik/paylaşım ayarlarını yapmalıdırlar. Bu ayarları nasıl seçtiğinize bağlı olarak test sonuçlarınız, veritabanındaki kişilerden genetik bağlantınız olanlarla bağlantı kurmak için kullanılabilir. Bu, şirketin referans veritabanındaki herkes için geçerlidir.
Admixture Nedir?
Admixture, atalarınızın birleşiminden gelen, DNA’nız ile aldığınız mirastır. Bu, dünyanın belirli bir bölgesindeki etnik grupların karışımı anlamına gelir. Bu, etnik köken yüzdelerini sınıflandırmak için kullanılan bilimsel bir terimdir.
Kısmen Neandertal Olmak Ne Anlama Geliyor?
DNA sonuçlarınız kısmen Neandertal olduğunuzu gösteriyorsa endişelenmeyin. Bu kötü bir şey değildir. Neandertaller 40.000 yıl önce var olan insan türlerinden sadece biriydi. Avrupa’da yaşadılar ve ardından medeniyet başlamadan önce bilinmeyen nedenlerden ötürü nesilleri tükendi. Ancak yaşadıkları dönemde diğer insan türleriyle karıştılar. Bu nedenle, Avrupa kökenli herkesin DNA’sında bir miktar Neandertallik olması normaldir.
Başka Hangi Tip DNA Test Kitleri Mevcut?
DNA test şirketleri, günümüzde giderek daha fazla kalıtım hizmeti sunuyorlar. Kalıtıma ek olarak en yaygın kullanılan iki DNA testi arasında diyet ve fitness ile sağlık ve sıhhat bulunur.
Diyet ve Fitness
Bu tür DNA testleri, genetik geçmişinize göre ideal beslenme ve egzersiz düzeni hakkında faydalı bilgiler sağlayabilir. Örneğin, Orig3n aşağıdakilerle ilgili genleri incelemeye odaklanır:
- Metabolizma
- Beslenme
- Fitness potansiyeli
- Cilt ve saç
- Davranış
- Diğer genler
Sağlık ve Sıhhat
Birçok DNA test şirketi, genetik olarak eğilimli veya taşıyıcısı olabileceğiniz sağlık koşullarını belirlemenize yardımcı olabilir. Bu bilgiler, hangi belirtilere dikkat edilmesi ve hangi önlemlerin alınması gerektiğinin anlaşılması için yararlıdır. Örneğin, 23andMe, aşağıdakiler dahil olmak üzere 40 adede kadar sağlık durumu için yatkınlık testi yapar:
- Parkinson hastalığı
- Meme kanseri
- Alzheimer hastalığı
DNA Testlerinin Maliyeti Ne Kadardır?
DNA testlerinin fiyatları oldukça farklıdır. Sağlayıcıya ve sipariş ettiğiniz teste bağlı olarak $50 altından $600 üstüne kadar ücret ödeyebilirsiniz. Kendiniz için doğru testi bulduğunuzdan emin olmak için her zaman bilinçli olmalısınız. Ayrıca olabildiğince seçici olmalısınız. Doğru test için bakınırken kapsamlı olarak incelemeyi unutmayın. Genel olarak, bazı şirketler paranızın karşılığını diğerlerinden daha iyi verir. Ancak özel teklifler, mevcut kuponlar ve indirimli paketler için daima gözünüzü açık tutmalısınız. Ayrıca, her şirketin ücretsiz kargo sunmadığını, bazılarında devam eden abonelikler için ödeme yapmak gerektiğini ve gizli ücretler olabileceğini unutmayın. Bu nedenle her zaman şartları dikkatlice okuyun.
Benim İçin Hangi DNA Testinin Doğru Olduğunu Nasıl Bilebilirim?
Doğru DNA test kitini bulmak özel ihtiyaçlarınıza bağlıdır. Bu nedenle, ne aradığınızı iyi bilmeniz gereklidir. İki tedarikçi tamamen aynı olamaz. AncestryDNA, gibi bazı şirketler, aile ağacınızı inşa etmenize yardımcı olmak için test sonuçlarınızı milyarlarca tarihi kayıt ile eşleştirme konusunda uzmanlaşmıştır. Diğer bir sağlayıcı da bu kadar fazla bilgi sunmazken, oldukça makul bir ücrete detaylı soy raporunuzu çıkarabilir. Bu yüzden, ücret sizin için önemliyse Vitagene gibi şirketleri değerlendirebilirsiniz. Dahası, bazı sağlayıcılar çeşitli arka plana sahip veri tabanları konusunda uzmanlaşmış olabilirler. Bu nedenle, etnik geçmişinize bağlı olarak, belirli bir sağlayıcı sizin için diğerlerinden daha iyi olabilir. Örneğin FamilyTreeDNA, Avrupa soylarından gelenlerin ataların haritasını içerir. Living DNA, İngiliz atanızın nesiller önce Cornwall veya Devon gibi hangi ilçede yaşadığına dair bilgi sunabilir. HomeDNA ise özellikle Afrika ve Asya kökenli olanlar için özel testler sunar. Genel olarak, herhangi bir satıcıdan test satın almadan önce ihtiyaçlarınızın da DNA’nız gibi kişisel olduğunu unutmayın. Bu nedenle amaç, bu ihtiyaçları karşılayan bir satıcı bulmaktır.